यज् धातु के रूप | Yaj Dhatu Roop in Sanskrit

यज् (यजन करना, to plan) धातु के रूप | Yaj Dhatu Roop in Sanskrit

Yaj Dhatu Roop in Sanskrit – यज् धातु का अर्थ है ‘यजन करना, to plan’। यह भ्वादिगण तथा उभयपदी धातु है। सभी उभयपदी भ्वादिगण धातु के धातु रूप इसी प्रकार बनते है जैसे- भू-भव्, अर्च्, अस्, गम्, गुह्, घ्रा, जि, तप्, दा, दृश्, धाव्, नी, पा, पच्, पत्, पठ्, भज्, लिख्, वद्, व्रज, वृत्, वस्, शुच्, शुभ्, स्था, सेव्, श्रु, सद् आदि। यज् धातु के रूप संस्कृत में परस्मैपद एवं आत्मनेपद दोनों धातुओं में सभी पुरुष एवं वचनों में नीचे दिए गए हैं।

यज् धातु के रूप (Dhatu Roop of Yaj) – परस्मैपद

1 . लट् लकार (वर्तमान काल, Present Tense)

पुरुष एकवचन द्विवचन बहुवचन
प्रथम पुरुष यजति यजतः यजन्ति
मध्यम पुरुष यजसि यजथः यजथ
उत्तम पुरुष यजामि यजावः यजामः

2. लृट् लकार (भविष्यत काल, Future Tense)

पुरुष एकवचन द्विवचन बहुवचन
प्रथम पुरुष यक्ष्यति यक्ष्यत: यक्ष्यन्ति
मध्यम पुरुष यक्ष्यसि यक्ष्यथ: यक्ष्यथ
उत्तम पुरुष यक्ष्यामि यक्ष्याव: यक्ष्याम:

3. लङ् लकार (भूतकाल, Past Tense)

पुरुष एकवचन द्विवचन बहुवचन
प्रथम पुरुष अयजत् अयजताम् अयजन्
मध्यम पुरुष अयजः अयजतम् अयजत
उत्तम पुरुष अयजम् अयजाव अयजाम

4. लोट् लकार (आज्ञा के अर्थ में, Imperative Tense)

पुरुष एकवचन द्विवचन बहुवचन
प्रथम पुरुष यजतु यजताम् यजन्तु
मध्यम पुरुष यज यजतम् यजत
उत्तम पुरुष यजानि यजाव यजाम

5. विधिलिङ् लकार (चाहिए के अर्थ में, Potential Mood)

पुरुष एकवचन द्विवचन बहुवचन
प्रथम पुरुष यजेत् यजेताम् यजेयुः
मध्यम पुरुष यजेः यजेतम् यजेत
उत्तम पुरुष यजेयम् यजेव यजेम

6. लुङ् लकार (सामान्य भूतकाल, Perfect Tense)

पुरुष एकवचन द्विवचन बहुवचन
प्रथम पुरुष अयाक्षीत् अयाष्टाम् अयाक्षुः
मध्यम पुरुष अयाक्षीः अयाष्टम् अभाक्त
उत्तम पुरुष अयाक्षम् अयाक्ष्व अयाक्ष्म

7. लिट् लकार (परोक्ष भूतकाल, Past Perfect Tense)

पुरुष एकवचन द्विवचन बहुवचन
प्रथम पुरुष इयाज ईजतुः ईजुः
मध्यम पुरुष इयजिथ ईजथुः ईज
उत्तम पुरुष इयज ईजिव ईजिम

8. लुट् लकार (अनद्यतन भविष्य काल, First Future Tense of Periphrastic)

पुरुष एकवचन द्विवचन बहुवचन
प्रथम पुरुष यष्टा यष्टारौ यष्टार:
मध्यम पुरुष यष्टासि यष्टास्थ: यष्टास्थ
उत्तम पुरुष यष्टास्मि यष्टास्व: यष्टास्म:

9. आशिर्लिङ् लकार (आशीर्वाद हेतु, Benedictive Mood)

पुरुष एकवचन द्विवचन बहुवचन
प्रथम पुरुष इज्यात् इज्यास्ताम् इज्यासुः
मध्यम पुरुष इज्याः इज्यास्तम् इज्यास्त
उत्तम पुरुष इज्यासम् इज्यास्व इज्यास्म

10. लृङ् लकार (हेतुहेतुमद् भविष्य काल, Conditional Mood)

पुरुष एकवचन द्विवचन बहुवचन
प्रथम पुरुष अयक्ष्यत् अयक्ष्यताम् अयक्ष्यन्
मध्यम पुरुष अयक्ष्यः अयक्ष्यतम् अयक्ष्यत
उत्तम पुरुष अयक्ष्यम् अयक्ष्याव अयक्ष्याम

यज् धातु के रूप (Dhatu Roop of Yaj) – आत्मनेपद

1 . लट् लकार (वर्तमान काल, Present Tense)

पुरुष एकवचन द्विवचन बहुवचन
प्रथम पुरुष यजते यजेते यजन्ते
मध्यम पुरुष यजसे यजेथे यजध्वे
उत्तम पुरुष यजे यजावहे यजामहे

2. लृट् लकार (भविष्यत काल, Future Tense)

पुरुष एकवचन द्विवचन बहुवचन
प्रथम पुरुष यक्ष्यते यक्ष्येते यक्ष्यन्ते
मध्यम पुरुष यक्ष्यसे यक्ष्येथे यक्ष्यध्वे
उत्तम पुरुष यक्ष्ये यक्ष्यावहे यक्ष्यामहे

3. लङ् लकार (भूतकाल, Past Tense)

पुरुष एकवचन द्विवचन बहुवचन
प्रथम पुरुष अयजत अयजेताम् अयजन्त
मध्यम पुरुष अयजथाः अयजेथाम् अयजध्वम्
उत्तम पुरुष अयजे अयजावहि अयजामहि

4. लोट् लकार (आज्ञा के अर्थ में, Imperative Tense)

पुरुष एकवचन द्विवचन बहुवचन
प्रथम पुरुष यजताम् यजेताम् यजन्ताम्
मध्यम पुरुष यजस्व यजेथाम् यजध्वम्
उत्तम पुरुष यजै यजावहै यजामहै

5. विधिलिङ् लकार (चाहिए के अर्थ में, Potential Mood)

पुरुष एकवचन द्विवचन बहुवचन
प्रथम पुरुष यजेत यजेयाताम् यजेरन्
मध्यम पुरुष यजेथाः यजेयाथाम् यजेध्वम्
उत्तम पुरुष यजेय यजेवहि यजेमहि

6. लुङ् लकार (सामान्य भूतकाल, Perfect Tense)

पुरुष एकवचन द्विवचन बहुवचन
प्रथम पुरुष अयष्ट अयक्षाताम् अयक्षत
मध्यम पुरुष अयष्ठाः अयक्षाथाम् अयड्ढ्वम्
उत्तम पुरुष अयक्षि अयक्ष्वहि अयक्ष्महि

7. लिट् लकार (परोक्ष भूतकाल, Past Perfect Tense)

पुरुष एकवचन द्विवचन बहुवचन
प्रथम पुरुष ईजे ईजाते ईजिरे
मध्यम पुरुष ईजिषे ईजाथे ईजिध्वे
उत्तम पुरुष ईजे ईजिवहे ईजिमहे

8. लुट् लकार (अनद्यतन भविष्य काल, First Future Tense of Periphrastic)

पुरुष एकवचन द्विवचन बहुवचन
प्रथम पुरुष यष्टा यष्टारौ यष्टार:
मध्यम पुरुष यष्टासे यष्टासाथे यष्टाध्वे
उत्तम पुरुष यष्टाहे यष्टास्वहे यष्टास्महे

9. आशिर्लिङ् लकार (आशीर्वाद हेतु, Benedictive Mood)

पुरुष एकवचन द्विवचन बहुवचन
प्रथम पुरुष यक्षीष्ट यक्षीयास्ताम् यक्षीरन्
मध्यम पुरुष यक्षीष्ठाः यक्षीयास्थाम् यक्षीध्वम्
उत्तम पुरुष यक्षीय यक्षीवहि यक्षीमहि

10. लृङ् लकार (हेतुहेतुमद् भविष्य काल, Conditional Mood)

पुरुष एकवचन द्विवचन बहुवचन
प्रथम पुरुष अयक्ष्यत अयक्ष्येताम् अयक्ष्यन्त
मध्यम पुरुष अयक्ष्यथाः अयक्ष्येथाम् अयक्ष्यध्वम्
उत्तम पुरुष अयक्ष्ये अयक्ष्यावहि अयक्ष्यामहि

संस्कृत में सभी शब्द रूप देखने के लिए शब्द रूप/Shabd Roop पर क्लिक करें और सभी धातु रूप देखने के लिए धातु रूप/Dhatu Roop पर जायें।

शब्द रूप/Shabd Roop List

धातु रूप/Dhatu Roop List

Leave a Reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *

error: Content is protected !!